Yangın Sprinkler Sistemleri Nasıl Tasarlanmalı? Hangi Kriterler Dikkate Alınmalı?

Yangın sprinkler sistemleri, modern yapılarda can ve mal güvenliği için en kritik yangın söndürme çözümlerinden biridir. Doğru tasarlanmış bir sprinkler sistemi, yangını büyümeden kontrol altına alır, tahliye için zaman kazandırır ve itfaiyenin müdahalesini kolaylaştırır. Ancak etkin bir koruma sağlanabilmesi için tasarım aşamasında uluslararası standartlara (NFPA 13, EN 12845, FM Global vb.) ve yerel yönetmeliklere uygun hareket edilmesi gerekir.

Sprinkler Tasarımında Temel Kriterler

1. Risk Sınıflandırması

Sprinkler sistemi tasarımı, binanın yangın riski sınıfına göre yapılır.

• Düşük Tehlike (Light Hazard): Ofisler, oteller, okullar.

• Orta Tehlike (Ordinary Hazard): Depolar, atölyeler, ticari alanlar.

• Yüksek Tehlike (High Hazard): Kimya tesisleri, boya atölyeleri, yanıcı sıvı depoları.

Risk sınıfı arttıkça, gerekli su debisi ve basınç değerleri de yükselir.

2. Su Kaynağı ve Basınç

Sprinkler sistemlerinin en kritik unsuru su kaynağıdır.

• Şebeke suyu, su deposu veya yangın pompa seti kullanılabilir.

• Yeterli debi (l/dk) ve basınç (bar) sağlanmalıdır.

• Genellikle yangın pompaları dizel ve elektrikli olmak üzere çiftli sistem tasarlanır.

3. Sprinkler Yerleşimi

Sprinkler başlıkları, koruma alanına göre belirli aralıklarla yerleştirilir.

• Maksimum kapsama alanı: 9–21 m² (risk sınıfına göre değişir).

• Maksimum mesafe: 3–4 metre (tavan yüksekliğine bağlı).

• Tavanın şekli, ışıklıklar veya kirişler suyun dağılımını engellememelidir.

4. Sprinkler Tipleri ve Çalışma Dereceleri

Sprinkler seçimi, korunacak alanın kullanımına ve ortam sıcaklığına göre yapılır.

• Pendent Sprinkler: Aşağıya su püskürtür (tavan montajlı).

• Upright Sprinkler: Yukarıya doğru püskürtür, engelli alanlarda tercih edilir.

• Sidewall Sprinkler: Duvar kenarlarında kullanılır.

Çalışma sıcaklık dereceleri:

• 57–68 °C: Normal riskli alanlar (ofis, otel).

• 79–93 °C: Sıcak ortamlar (mutfak, atölye).

• 141 °C ve üzeri: Endüstriyel fırın, çelik tesisleri gibi alanlar.

5. Hidrolik Hesaplar

Sprinkler sistemi, en olumsuz durumda yeterli suyu sağlayacak şekilde hesaplanmalıdır.

• En uzak noktadaki sprinkler başlığı esas alınır.

• Boru çapları, debi ve basınca göre boyutlandırılır.

• Yazılım (AutoSPRINK, HydraCALC, Revit MEP) veya manuel hesaplama yöntemleri kullanılır.

6. Kontrol ve İzleme Vanaları

• Her zon (bölge) için kontrol vanaları bulunmalıdır.

• Akış anahtarları (flow switch) sayesinde yangın başladığında sinyal verilir.

• İzlenebilir tip kelebek vanalar, sistemin her zaman açık olmasını garanti altına alır.

7. Periyodik Test ve Bakım

Tasarım ne kadar doğru olursa olsun, düzenli test yapılmazsa sistem çalışmayabilir.

• Test & drenaj vanaları her zon için konumlandırılmalıdır.

• Basınç anahtarları ve akış anahtarları düzenli test edilmelidir.

• Sprinkler başlıkları mekanik darbelere karşı korunmalı, değişiklikler kayıt altına alınmalıdır.

Sprinkler Sistemlerinde Sık Yapılan Hatalar

• Sprinkler başlıklarının mobilya, raf veya dekorasyonla engellenmesi.

• Boru çaplarının hesap yerine “göz kararı” seçilmesi.

• Su kaynağının yetersiz planlanması.

• Çalışma sıcaklığı uygun olmayan sprinkler kullanımı.

• Yangın pompalarının test edilmemesi.

Sonuç

Yangın sprinkler sistemleri, yangına karşı en güvenilir ve hızlı müdahale yöntemlerinden biridir. Ancak bu güvenceyi sağlayabilmesi için tasarım aşamasında; risk sınıflandırması, su kaynağı, sprinkler tip ve yerleşimi, hidrolik hesaplar ve kontrol vanaları dikkatle planlanmalıdır.

Aldevo Mühendislik olarak, projelerinizde uluslararası standartlara uygun sprinkler sistemleri tasarlıyor, vizyon & operasyon anlayışımızla güvenli ve sürdürülebilir çözümler sunuyoruz.